Düşün ki bir apartman sahibisin ve kiralama usulü yönetiyorsun. Bazı kiracılar “Benim özel bir dairem olsun, komşularla mutfağı paylaşmak istemiyorum,” derken, bazıları da “Bize geniş bir ortak alan yeter, ekstra masrafa ne gerek var?” diyor. İşte bu tercih, SaaS (Software as a Service) projelerinde de karşımıza çıkıyor. Single-Tenant ve Multi-Tenant, yazılım dünyasında tam olarak bu farkı ifade ediyor ve hangi modelin seçileceği büyük bir karar meselesi.

Single-tenant ve multi-tenant mimarisi gorseli

Single-Tenant (Tek Kiracılı) Nedir? 🏡

Single-Tenant modelinde, her müşteri için ayrı bir yazılım ve altyapı tahsis edilir. Yani her müşteri, kendi özel dairesinde yaşar; mutfağı, banyosu, hatta belki de havuzu bile kendine aittir.

Avantajları:

✅ Üst Düzey Güvenlik → Her müşteri kendi veritabanına ve sunucusuna sahip olduğu için diğerlerinden tamamen izole olmuş olurlar.
✅ Özelleştirme İmkanı → Müşteri istediği gibi dekor yapabilir ve kendine özel kurallar koyabilir.
✅ Performans Garantisi → Başka müşterilerin sistemi yavaşlatma riski yoktur çünkü herkesin kaynakları ayrıdır.

Dezavantajları:

❌ Yüksek Maliyet → Her müşteri için ayrı bir altyapı kurmak, işletmek ve bakım yapmak daha pahalıdır.
❌ Zor Yönetim → Güncellemeler ve bakım işlemleri her müşteri için ayrı ayrı yapılmalıdır.

Multi-Tenant (Çok Kiracılı) Nedir? 🏢

Multi-Tenant modelinde, tek bir yazılım ve altyapı birden fazla müşteri tarafından paylaşılır. Yani büyük bir apartmanda herkes aynı mutfağı, banyoyu ve oturma alanını kullanır. Herkesin kendi odası vardır ama altyapı ortaktır.

Avantajları:

✅ Düşük Maliyet → Altyapı paylaşıldığı için tek tek sunucu masrafı yoktur.
✅ Kolay Bakım ve Güncelleme → Tüm müşteriler aynı yazılımı kullandığından, tek bir güncellemeyle herkesi güncellemek mümkün.
✅ Hızlı Ölçeklenebilirlik → Yeni müşterileri sisteme eklemek daha kolaydır.

Dezavantajları:

❌ Güvenlik Riski → Tüm müşteriler aynı veritabanını paylaştığı için ekstra güvenlik önlemleri almak gerekir.
❌ Özelleştirme Kısıtlamaları → Tüm kiracılar aynı apartmanda yaşadığı için bireysel değişiklikler yapmak zor olabilir.

Single-tenant ve multi-tenant mimarilerine göz attık, artıları ve eksilerini inceledik. Şimdi ise bunları Java Spring Boot kod kesitleri üzerinden nasıl hayata geçirebileceğimize çok fazla koda girmeden odaklanalım.

Single-Tenant Nasıl Uygulanır? (Her Müşteriye Ayrı Bir Daire)

Her müşteri için ayrı bir veritabanı tanımlanır.
Spring Boot’ta dynamic DataSource oluşturarak her müşteriye ayrı veritabanı tahsis edilebilir.
Müşterinin hangi veritabanını kullanacağı belirlenir.
Bu JWT token, sub domain veya HTTP header gibi yöntemlerle tespit edilebilir.

@Component
public class TenantIdentifierResolver {
    
    public String resolveTenant(HttpServletRequest request) {
        String tenantId = request.getHeader("X-Tenant-ID");
        if (tenantId == null || tenantId.isEmpty()) {
            throw new RuntimeException("Tenant ID bulunamadı!");
        }
        return tenantId;
    }
}

Bu kod, bir HTTP isteğinin başlıklarında yer alan X-Tenant-ID bilgisini alarak hangi müşteri için işlem yapılacağını belirliyor. Eğer bu bilgi eksikse, “Tenant ID bulunamadı!” şeklinde bir hata fırlatarak işlemi durduruyor. Eğer ID varsa, bunu döndürerek sistemin doğru müşteri veritabanına bağlanmasını sağlıyor. Kısacası, her isteğin hangi müşteriyle ilişkili olduğunu anlamamıza yardımcı oluyor.

DataSource’lar dinamik olarak yönlendirilir.

@Configuration
public class DataSourceConfig {
    
    private final Map<String, DataSource> dataSources = new HashMap<>();

    public DataSource getDataSource(String tenantId) {
        return dataSources.computeIfAbsent(tenantId, this::createNewDataSource);
    }

    private DataSource createNewDataSource(String tenantId) {
        return DataSourceBuilder.create()
                .url("jdbc:mysql://localhost:3306/" + tenantId)
                .username("root")
                .password("password")
                .driverClassName("com.mysql.cj.jdbc.Driver")
                .build();
    }
}

Bu kod, her kiracı için ayrı bir veritabanı bağlantısı (DataSource) oluşturmak amacıyla yazılmış. İlk olarak, dataSources adında bir HashMap kullanılıyor. Bu harita, her kiracıya ait veritabanı bağlantılarını saklıyor. getDataSource(tenantId) metodu, verilen tenantId'ye göre bir bağlantı arıyor. Eğer o kiracı için daha önce bir bağlantı oluşturulmamışsa, createNewDataSource metodu devreye giriyor ve yeni bir veritabanı bağlantısı oluşturuluyor.

Bu bağlantı, MySQL veritabanına bağlanacak şekilde yapılandırılıyor, URL, kullanıcı adı, şifre ve sürücü gibi temel veriler belirleniyor. Böylece her kiracı, kendi veritabanına bağımsız olarak bağlanabiliyor ve verileri diğer kiracılardan izole edilmiş oluyor. Bu yapı, her yeni kiracı için bir bağlantı oluşturulmasını ve önceki bağlantıların korunmasını sağlıyor.

Ne zaman Single-Tenant kullanmalıyım?

✅ Bankacılık, sağlık gibi hassas veri barındıran uygulamalarda.
✅ Büyük ölçekli kurumsal yazılımlarda.

Multi-Tenant Nasıl Uygulanır? (Herkes Aynı Apartmanda)

A) Schema-Based (Şema Başına Tenant)

Her müşteri için farklı bir veritabanı şeması oluşturulur. Tablolar aynı ama şemalar farklıdır.

properties.put(Environment.MULTI_TENANT, MultiTenancyStrategy.SCHEMA);
properties.put(Environment.MULTI_TENANT_CONNECTION_PROVIDER, new MultiTenantConnectionProviderImpl());
properties.put(Environment.MULTI_TENANT_IDENTIFIER_RESOLVER, new CurrentTenantIdentifierResolverImpl());

Bu ayarları, Hibernate’in SessionFactory’sini yapılandırdığınız yere yazmalısınız. Hem Java Konfigürasyonu hem de XML Konfigürasyonu seçenekleri mevcut, ihtiyacınıza göre birini tercih edebilirsiniz.

Bu üç ayar ile Hibernate’in Multi-Tenancy desteğini kullanarak Schema-per-Tenant modelini etkinleştirebiliriz:

İlk property:

Hibernate’e her kiracı için farklı bir şema kullanmasını söylüyoruz.

İkinci property:

Hangi veritabanı bağlantısının kullanılacağını belirliyoruz.

public class MultiTenantConnectionProviderImpl implements MultiTenantConnectionProvider {

    @Override
    public Connection getConnection() throws SQLException {
        String tenantIdentifier = CurrentTenantIdentifierResolverImpl.getTenantId();
        
        String url = "jdbc:mysql://localhost:3306/default_db";
        Connection connection = DriverManager.getConnection(url, "root", "password");
        // Tenant ID'ye göre doğru şemaya bağlanıyoruz
        String schemaName = tenantIdentifier + "_schema";
        Statement stmt = connection.createStatement();
        stmt.execute("USE " + schemaName);
        return connection;
    }

    @Override
    public void releaseConnection(Connection connection) throws SQLException {
        connection.close();
    }

    @Override
    public boolean supportsAggressiveRelease() {
        return false;
    }
}

Her tenant için doğru şemaya bağlantı yapabilmemiz için bir MultiTenantConnectionProvider implementasyonu oluşturmalıyız. Bu sınıf, aktif tenant'a göre bağlantıyı sağlayacak.

Üçüncü property:

Hangi tenant’ın aktif olduğunu anlamamızı sağlıyoruz (mesela bir HTTP header’dan).

public class CurrentTenantIdentifierResolverImpl implements CurrentTenantIdentifierResolver {

    private static final String TENANT_ID_HEADER = "X-Tenant-ID";

    private HttpServletRequest request;

    public CurrentTenantIdentifierResolverImpl(HttpServletRequest request) {
        this.request = request;
    }

    @Override
    public String resolveCurrentTenantIdentifier() {
        // HTTP header'dan Tenant ID'yi alıyoruz
        String tenantId = getTenantIdFromHeader();
        return tenantId != null ? tenantId : "default";
    }

    @Override
    public boolean validateExistingCurrentSessions() {
        return true;
    }

    private String getTenantIdFromHeader() {
        return request.getHeader(TENANT_ID_HEADER);
    }
}

Hibernate’e hangi tenant’ın aktif olduğunu söylemek için bir CurrentTenantIdentifierResolver implementasyonu kullanıyoruz. Bu sınıf, genellikle bir HTTP header veya JWT token'dan tenant ID'yi alır.

Bu üç bileşen birlikte çalışarak, Hibernate’in çok kiracılı bir sistemde tenant bazlı şema ayrımı ve veri izolasyonu sağlamasına yardımcı olur.

B) Row-Based (Satır Bazında Tenant)

Tüm müşteriler aynı veritabanındaki tablolarda bulunur ama her satır tenant_id ile ayrılır.

@Entity
@FilterDef(name = "tenantFilter", parameters = @ParamDef(name = "tenantId", type = "string"))
@Filter(name = "tenantFilter", condition = "tenant_id = :tenantId")
public class Customer {
   @Id
   private Long id;
   private String name;
   private String tenantId;
}

Bu örnekte, Customer entity’sinde küçük bir dokunuş yapıldı. Hibernate Filter kullanılarak, Multi-Tenant uygulamalarında her kiracının verileri birbirinden izole ediliyor.

Ne zaman Multi-Tenant kullanmalıyım?

✅ SaaS uygulamalarında.
✅ CRM, e-ticaret platformlarında.

Sonuç: Hangisini Seçmeli? 🎯

Single-Tenant mi, Multi-Tenant mı? Karar tamamen ihtiyaçlarınıza bağlı! Eğer her müşterinin kendi bağımsız sunucusu olması önemliyse, güvenlik ve yalıtım ön planda ise Single-Tenant iyi bir seçenek olabilir. Ancak maliyetleri düşürmek, yönetimi basitleştirmek ve daha hızlı ölçeklenebilirlik sağlamak istiyorsanız Multi-Tenant modelini tercih edebilirsiniz.

Seçim yaparken, güvenlik, maliyet, ölçeklenebilirlik ve bakım kolaylığı gibi faktörleri göz önünde bulundurmalısınız. Single-Tenant modeli, her kiracıyı tamamen izole ettiği için güvenliği artırabilir, ancak bu durum veritabanı yönetimi ve kaynak kullanımı açısından ekstra maliyetler yaratabilir. Öte yandan, Multi-Tenant modeli maliyet açısından avantaj sağlasa da, kiracıların verileri arasında izoleliği sağlamak ve performansı yönetmek bazen zorlayıcı olabilir.

Hangi yöntemi seçerseniz seçin, her iki modelin de bazı gerçekleştirme aşamasında takılabileceğiniz problemleri vardır. Örneğin, Multi-Tenant modelinde veritabanı bağlantılarının doğru yönetilmesi, tenant bazlı veri izolasyonunun doğru sağlanması ve performans sorunlarının önlenmesi kritik öneme sahiptir. Single-Tenant modelinde ise veritabanı yönetimi ve sunucu kaynakları daha karmaşık hale gelebilir, ayrıca her yeni tenant için altyapıyı kurmak zaman alıcı olabilir.

Kaçınılması gereken kullanım ise, Multi-Tenant modelinde, çok fazla kiracının aynı sunucu ve veritabanını paylaştığı aşırı yoğun sistemlerden kaçınmak önemlidir. Bu tür sistemler, performans sorunları ve güvenlik açıklarına yol açabilir.

Sonuç olarak, her iki modelin de avantajları ve dezavantajları vardır. İhtiyacınıza ve iş gereksinimlerinize en uygun olanı seçmek, projenizin başarısı için kritik olacaktır.

Umarım bu yazı, kafandaki soru işaretlerini biraz olsun gidermiştir. 😊 Eğer hâlâ karar veremediysen, yorumlara yazabilirsin. 🚀